سه sخلاقیت

ﮐﺎرل روﮔﺮ (1954) ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور ﺑﻮد ﮐﻪ «ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه، ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ از ﺧﻼﻗﯿﺖ،  وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ روی دادن ﺧﻼﻗﯿﺖ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﯾﻢ». او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ «ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻮ» ﺑﺎﺷﺪ و «ﻧﺸﺎن ﻓﺮدی» را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ آن را ﺧﻠـﻖ ﮐـﺮده اﺳـﺖ . در ﯾـﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﮑﻤﻞ از ﺧﻼﻗﯿﺖ، ﺳﯿﺪﻧﯽ ﭘﺎرﻧﺰ (1972) ﺑﻪ ﺳﻪ S ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ: ﺣﺴﺎﺳـﯿﺖ و ﻫﻢاﻓﺰاﯾﯽ داﺷﺘﻦ ﻏﯿﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﺑﻮدند در ﺗﻌﺮﯾﻒ او ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دو ﻣﻌﻨﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. آﮔﺎﻫﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎیﻋﺠﯿﺐ زﻧﺪﮔﯽ (ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت، ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺎ و ﻧﺎﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ اﻓﺮاد، اﺷﯿﺎء و اﯾﺪه ﻫﺎ )ﮐﻪ ﺑﺨـﺶ اﺳﺎﺳـﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣـﺎ در آن زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﯿﻢ و ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎی آﮔـﺎﻫﯽ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ از  ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺎ و دﯾﮕﺮان ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻏﯿﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﺑـﻮدن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داﺷﺘﻦ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺴﯽ در ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰی ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد.

ﻫﻢ اﻓﺰاﯾﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺎزده ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد ﻣﺎﺷﯿﻦﻫـﺎ و ﭼﯿﺰﻫـﺎ ﻣﻨﺘﺞ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﺑﯿﺶ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﮏ ﺗﮏ آﻧﻬﺎ ﺷﻮد ﻫﻢاﻓﺰاﯾﯽ روی ﻣﯽدﻫﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﯿﺶ از دو ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮ در اﯾﺠﺎد ﺧﻼﻗﯿﺖ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣـﻮرد ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ای ﮐﻪ اﺷﯿﺎء ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع اﺣﺘﻤـﺎل داﺷـﺘﻦ اﯾـﺪه ﻫـﺎی ﻣﺴﺎﻋﺪ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ.

ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻬﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﻣﺤﻘﻖ درﺑﺎره ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﮐـﺮده اﺳـﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ: "ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﯽ ارﺗﺒـﺎط و ﻧـﺎﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ"

ﺧﻼﻗﯿﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻬﺎرت اﺑﺪاع ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾﺪ و ارزﺷﻤﻨﺪ ﻧﻤﻮدن آن. ﭘﺲ ﺧﻼﻗﯿﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻬﺎرت اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ­ﺗﻮاﻧﺪ آن را ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد. ﺧﻼﻗﯿﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼـﺎﻋﺪی و اﻓﺰاﯾﺸـﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﯽ ﮔﺎم ﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه رو ﺑﻪ ﺟﻠﻮ رخ دﻫﺪ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺑﻠﻨـﺪ ﻣـﺪت و دﻗﯿـﻖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﺧﺘﺮاع واﮐﺴﻦ ﻓﻠﺞ اﻃﻔﺎل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺮ ﻋﮑـﺲ ﺑـﺎ ﮔـﺎم ﻫـﺎی ﺑﻠﻨـﺪ و ﺟﻬﺸـﯽﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﺑﺴﯿﺎری از ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎ در زﻧﺠﯿﺮه ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﯾـﮏ ﺗـﻼش ﯾﮑﺒـﺎره ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد.

ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش ﺧﻼﻗﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﯾﮏ ﺷﯽء ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﯾـﮏ ﻓﮑﺮ، ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﯾﮏ ﺑﯿﻨﺶ ﯾﺎ ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮ و ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮ و ﯾـﺎ ﯾـﮏ ﻣﺤﺼـﻮل ﯾـﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ اﺑـﺮاز ﺷـﻮﻧﺪ دارای ارزش ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد.